Pivəbişirmənin çiçəklənməsi və ya Azərbaycanda ən müasir pivə zavodunun yaranması haqqında – FOTO
Hekayənin davamı. Başlanğıc: “Neft bumu və almanlar: Azərbaycanda “narıncı qızıl” necə meydana gəldi”;
“Əsrin əvvəlindəki rekord və ya Bakının Zığ qəsəbəsinin pivəbişirmə mərkəzinə çevrilməsi haqqında”
Azərbaycanın pivəbişirmə tarixi haqqında danışmağa davam edirik. Yeni məqaləmizdə bu sənayenin ötən əsrin ikinci yarısındakı inkişafı haqqında danışacağıq.
XX əsrin 1960-1970-ci illəri. Bu dövrdə SSRİ -nin bir hissəsi olan Azərbaycan sənayenin inkişafında gerçək bir bum yaşadı. Respublikada yeni müəssisələr açıldı ki, onların bəziləri İttifaq ərazisində ilk və tək idi. Təsəvvür etmək çətindir, amma statistikaya görə, təkcə 1941-1970-ci illərdə Azərbaycan SSR-də 146 iri sənaye müəssisəsi tikilib istifadəyə verilmişdi. Bununla da, ağır sənaye, energetika, kimya, neft-kimya, neft emalı, qara və əlvan metallurgiya, cihazqayırma və elektrik mühəndisliyi kimi sahələrin inkişafının əsası qoyulmuşdu. Sənaye istehsalına görə respublika birinci yerdə dayanırdı.
Eyni zamanda, qida sənayesi də inkişaf edirdi, xoşbəxtlikdən bunun üçün münbit şərait var idi, çünki bu sənaye həmişə ənənəvi olmuşdu və yalnız daxili tələbatı ödəmək üçün deyildi, həm də ixracda əhəmiyyətli paya sahib idi. Bu səbəbdən də bu seqmentdə yeni müəssisələrin açılması iqtisadi inkişaf strategiyasının bir hissəsinə çevrildi. Onların arasında spirtli içkilər də daxil olmaqla, içkilər istehsal edən müasir fabriklər də var idi və bu təəccüblü deyil, axı, məsələn, nəinki şərabçılıq, həm də pivəbişirmə bu dövrə qədər artıq ənənəvi bir sənayeye çevrilmişdi və pivə kimi bir içki lazımi şöhrəti qazana bilmişdi. Üstəlik, bu müddət ərzində Azərbaycan pivəçiliyi özünün ən yüksək inkişaf dövrünü yaşadı. Eyni tendensiya bütün İttifaqda müşahidə edildi. Müntəzəm olaraq yeni pivə növləri meydana çıxırdı, pivə istehsalçıları sınaqlarını davam etdirirdilər, butulka pivə populyarlıq qazanmağa başlayırdı. Qısa müddətdə butulka pivə süzülmə pivənin satış üstünlüyünü ələ keçirdi. O, demək olar ki, rəflərdə qalmırdı – bir göz qırpımında satılırdı.
Yeni çağırışlar – yeni müəssisə
Ötən əsrin 60-70 -ci illərində. Azərbaycan SSR -də kiçik zavodlarla yanaşı ən böyük pivə zavodu olan Zığ zavodu da çalışırdı. Ancaq mövcud şərtlər daxilində bu zavod ölkənin durmadan artan tələbatını ödəmək gücündə deyildi. Bundan əlavə, müəssisənin texniki təchizat səviyyəsi də bütün tələblərə cavab vermirdi. Ona görə də, bu dövrdə Azərbaycan ərazisində yeni-yeni pivə zavodları açılmağa başladı. Onlardan biri də keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin ərazisində yeganə olan Əsgəran alkoqolsuz pivə zavodu idi.
Göründüyü kimi, pivəbişirmə məkanlarının coğrafiyası olduqca geniş idi. Təəssüf ki, bu gün həmin dövrdə pivə istehsalının həcmi haqqında dəqiq məlumat yoxdur.
Bu səbədən də pivə sənayesinin inkişaf səviyyəsi haqqında dəqiq nəsə demək mümkün deyil. Mövcud müəssisələrin pivəyə olan tələbatı nə dərəcədə ödədiyini də qiymətləndirmək çətindir. Çox güman ki, istehsal həcmi kifayət qədər deyildi, əks halda, regionların birində deyil, məhz paytaxtın yaxınlığında keyfiyyətcə yeni bir pivə zavodunun tikilməsi barədə məsələ qaldırılmazdı. 1969 -cu ildə Azərbaycan SSR -də ən böyük pivə zavodu istifadəyə verildi. O, Bakıdan 10 kilometr aralıda, Xırdalan qəsəbəsində (hazırda şəhər, Azərbaycanın Abşeron rayonunun inzibati mərkəzi) tikilmişdi. O vaxt zavod Bakı-Pivə istehsal birliyinə məxsus idi və SSRİ-dəki ən böyük altı pivə zavodundan biri idi.
1997-ci ildə zavod Fransanın Group Castel konserninin idarəçiliyinə keçdi və iki il sonra zavodda genişmiqyaslı yenidənqurma işləri başa çatdırıldı. İllik istehsal gücü 6 milyon dekalitr olan və bu həcmi 10 milyon dekalitrə çatdırmaq imkanına malik olan Bakı Kastel zavodu 2000 -ci ildə açıldı. Rəsmi açılışda Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyev də iştirak etmişdi. Bu müəssisədə məşhur Xırdalan pivəsinin istehsalına başlandı. 2008 -ci ilə qədər şirkətin məhsulları Azərbaycan pivə bazarının 70% -dən çoxunu tuturdu.
15 may 2008 -ci ildə “Baltika” şirkəti və Brasseries Internationals Holding (Eastern) Ltd (BIH Eastern) bu zavodun satın alınması barədə müqavilə imzaladı – o, Baltika Şirkətinin tərkibinə daxil edildi və 2009 -cu ilin əvvəlindən etibarən Baltika-Baku adlandırılmağa başladı. Müəssisə hazırda Carlsberg Group -un bir hissəsidir.
Məlumat üçün. Carlsberg Group-un əsası 1847 -ci ildə qoyulub və hazırda dünyanın ən böyük pivə istehsalçılarından biridir. Şirkətin qərargahı Danimarkanın paytaxtı Kopenhagendə yerləşir. Carlsberg Group -un dünyanın üç böyük bölgəsi - Qərbi Avropa, Şərqi Avropa və Asiyanın onlarla ölkəsində zavodları var və məhsulları 150 ölkədə təmsil olunur. Şirkətin məhsul portfelində 140-dan çox pivə markası var. Carlsberg Group işçilərinin ümumi sayı 42 min nəfərdən çoxdur.
Şirkət Xırdalandakı zavodun yenilənməsinə və modernizasiyasına 20 milyon dollar sərmayə qoyub. Dəyişikliklər demək olar ki, bütün istehsal sahələrini və pivəbişirmənin, filtrasiyanın bütün mərhələlərini əhatə edib - demək olar ki, bütün zavod yenidən təchiz edilib. 20 may 2009-cu ildə Xırdalan şəhərindəki yenidənqurmadan sonra Baltika-Bakı zavodunun təntənəli açılışı baş tutub. 2017 -ci ildə Carlsberg Group-a daha çox inteqrasiya planı çərçivəsində şirkətin adı Carlsberg Azərbaycan olaraq dəyişdirilib.
Bu gün zavodun istehsal gücü ildə 8 milyon dekalitr təşkil edir. Şirkətdə təxminən 250 nəfər çalışır və əlaqəli sahələrdə (təchizatçılar, pərakəndə satış, otel sektoru) 3000 -dən çox iş yeri açılıb. Şirkətin zavodun inkişafına qoyduğu investisiyaların ümumi məbləği təxminən 60 milyon manat, büdcəyə vergi ödənişlərinin illik məbləği isə təxminən 30 milyon manatdır. Şirkətin məhsul portfelinə Xırdalan, Carlsberg, Baltika, Əfsanə, Kronenbourg 1664 Blanc, Seth & Riley's Garage və s. kimi məşhur markalar daxildir.
Bundan başqa, 2021 -ci il mayın 18 -də Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyi və Carlsberg Azərbaycan arasında Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır ki, bu müqaviləyə əsasən Carlsberg Azərbaycan 2021-2025-ci illər ərzində pivə istehsalının inkişafına 25 milyon manatdan çox (14.7 milyon dollardan çox) sərmayə qoyacaq. Vəsait xammal bazasının lokalizasiyasına, müəssisənin modernləşdirilməsinə, itkilərin azaldılmasına, əmək təhlükəsizliyinin yaxşılaşdırılmasına və yerli pivənin ixracının təşkilinə yönəldiləcək.
Amma hər şey bununla bitmir. Müəssisə fəal şəkildə xammal bazasının lokalizasiyası kimi vacib bir vəzifənin həyata keçirilməsinə köklənib. Bu istiqamətdə AzərŞəkər şirkəti ilə əməkdaşlıq edilir. Bu ilin iyun ayında, pivə arpasının yığımı baş tutub. Müvafiq laborator analizlərdən sonra zavod, flaqman marka Xırdalanın Azərbaycan arpasından hazırlanan ilk partiyasını təqdim edəcək. 2022-2023-cü illərdə yerli xammala tam keçid planlaşdırılır. Beləliklə, Xırdalan markası "Made in Azerbaijan" brendinə tam uyğunlaşacaq.
Azərbaycanda pivəbişirmə haqqında məqalələr silsiləsi, Carlsberg Azerbaijan şirkətinin dəstəyilə Dövlət Arxivinin, “Kaspi” qəzetinin, www.ourbaku.com və Vikipedia saytlarının və Südabə Zeynalovanın “Azərbaycanda alman koloniyaları” kitabının materialları əsasında hazırlanıb.
