Dağlıq Qarabağ: Azərbaycan perspektivində
Dünyanın 155-dən çox ölkəsində 350 milyon tamaşaçısı olan Euronews telekanalının saytında Ermənistan Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair Avropa Azərbaycan Cəmiyyəti (TEAS) tərəfindən hazırlanmış məqalə dərc edilib. Saytda məqaləyə əlavə olaraq TEAS-ın direktoru Lionel Zetterin münaqişəyə dair video şərhi də yerləşdirilib. http://www.euronews.com/2016/05/17/nagorno-karabakh-an-azeri-perspective/
Məqalənin tərcüməsini təqdim edirik.
Vətəndaşlarının hərəkətləri hüquqi qanunlar çərçivəsində tənzimləməyən dövlət mövcud olmadığı kimi, dünya da beynəlxalq hüquq normaları olmadan keçinə bilməz. Beynəlxalq hüququn əsasını isə dövlətlərin ərazi bütövlüyünün toxunulmazlığı təşkil edir.
Ərazi bütövlüyünün pozulması müharibəyə, hərcmərcliyə və qırğına səbəb olur. Son iyirmi beş ildə biz Cənubi Qafqazda məhz bunları görürük. Beynəlxalq hüququn bu vacib prinsipi təşviq edən və bu prinsip pozulduğu halda sanksiyalar tətbiq edə bilən beynəlxalq təşkilatın müdaxiləsi zəruridir. Öz qonşuluğunda yerləşən dövlətin torpağını işğal edənlər bunun onlara baha başa gələcəyini bilməlidir.
Xoşbəxtlikdən belə bir təşkilat var. Bu Birləşmiş Millətlər Təşkilatıdır və bu təşkilatın mövqeyi hamıya bəllidir. Onun Təhlükəsizlik Şürası dörd (822, 853, 874 və 884), Baş Assambleyası isə bir qətnamə (62/243) qəbul etmişdir. Bunların hər birində erməni işğalı altında olan Dağlıq Qarabağ və ətrafındakı yeddi rayonun Azərbaycan torpaqları olması ifadə edilmişdir. Bu qətnamələr erməni işğalçılarının bu torpaqlardan çıxmalarını da tələb edir.
BMT-nin mövqeyi kifayət etməlidir. Baxmayaraq ki, Avropa Parlamenti və Avropa Şürası Parlament Assambleyası kimi beynəlxalq təşkilatlar da eyni mövqeyi təkrarlayır və dəstəkləyir.
Azərbaycan torpaqlarının işğalına görə, Ermənistanın məsuliyyəti Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi tərəfindən. "Ermənistan tərəfindən
Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonların üzərində effektiv nəzarət həyata keçirilir" kimi ifadə də təsdiq edilimişdir.
Silah gücünə yaratdığı oyuncaq “dövləti”, hətta Ermənistan belə bu günədək tanımamışdır. Əlbəttə, ermənilərə öz vətəni olan Ermənistan lazımdır. Bu ölkənin çox zəif iqtisadiyyatı və günbəgün azalan əhalisi var. Bu onun öz işğalçı mövqeyindən əl çəkməsi, beynəlxalq yardımlardan asılılığını azaltmaq məqsədi ilə iqtisadiyyatını gücləndirməsi üçün əsasdır.
Multikultural ölkə olan Azərbaycanda ermənilər hər zaman yaxşı yaşayıb, Dağlıq Qarabağa ən yüksək səviyyəli muxtariyyət təklif olunub. Azərbaycan hökuməti, Azərbaycan xalqı, yüz minlərlə qaçqın və məcburi köçkün ailələri uzun illər səbr etmişdir. ATƏT-in Minsk qrupunun problemin həllinə diplomatik yol ilə nail olmaq üçün çox şansı olub. O, Madrid prinsiplərini irəli sürüb. Bu yol azərbaycanlıların və ermənilərin yenidən bir yerdə yaşamasını nəzərdə tutur. Azərbaycan bunu qəbul, Ermənistan isə rədd etdi. Status-kvo Ermənistanın əraziləri əlində saxlamasıdır. Münaqişənin həllinə dair danışıqlar isə status-kvonu dəyişə bilər.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı bəyan etmişdir ki, adam başına düşən qaçqın və məcburi köçkünlərin sayına görə Azərbaycan dünyada birincidir. Onlara yaxşı qayğı göstərilməsinə baxmayaraq, hər biri öz dədə-baba torpaqlarına qayıtmağa can atır.
Dilqəm Əsgərov, Şahbaz Quliyev və Həsən Həsənovun öz ailə üzvlərinin məzarlarını işğal altındakı torpaqlarda ziyarət etmək cəhdləri Ermənistan tərəfindən zorakılıqla qarşılanmışdır. Onlardan biri öldürülmüş, digər ikisi isə həbsə məhkum olunmuşdur.
İşğal edilmiş ərazilərdə ermənilərin qəddar rəftarını görməsinə baxmayaraq, qaçqın və məcburi köçkünlər əsrlər boyu oluğu kimi erməni qonşuları ilə bir yerdə yaşamaq istədiklərini bildirirlər.
Mono etnik Ermənistandakı vəziyyətdən kəskin fərqrli olaraq multikultural Azərbaycanda yəhudi, ortodoks, katolik və protestant icmalar birgə tolerant şəraitdə yaşayır.
Sülh hələ mümkündür, lakin o suverenlik və ərazi bütövlüyünün toxunulmazlığı üzərində qurulmalıdır.
