Zəngilanın çiçəkləri...
29 aprel...
Üfüqdən boylanan günəş comərd davranaraq şəfəqlərini hər yana səxavətlə paylayır, sanki bu yolla gələn qonaqları isti təbəssümlə salamlayırdı. Elə bu dəm "Zəngilan" yazısına yaxınlaşan avtobus getdikcə yavaşıyıb yazının yanında dayandı. Çox keçmədi ki, sərnişinlər avtobusdan enməyə başladılar. Enən kimi hərə bir işlə məşğul olmağa başladı; kimi ilk dəfə gördüyü yerləri diqqətlə nəzərdən keçirir, kimi həyəcanla şəkillər çəkdirir, kimi isə bir-biri ilə öz təəssüratlarını bölüşürdü.
Gənc bir xanım bir qədər aralıda arxası insanlara dönük şəkildə dayanıb uzaqlara tamaşa edirdi. Yeyin addımlarla ona doğru getdim, düz yanında ayaq saxlayıb dilləndim.
- Gözəl yerlərdir...
- Hə... Ancaq hər yer dəyişib.
- Bura ilk gəlişiniz deyil, deyəsən.
- Mənim uşaqlığım burada keçib.
- Siz də zəngilanlısınız?
- Hə, Zəngilanın özündənəm.
- Nə gözəl!
- Avtobusdan düşəndə güllərin ətri məni vurdu, elə bil uşaqlığıma qayıtdım.
- Neçə yaşınızda çıxmısınız buradan?
- 12 yaşım vardı. 28 ildən sonra ilk dəfədir ki, görürəm buranı.
Gözləri doldu, qəhərdən boğula-boğula təəssüflə başını buladı.
- Güllərin ətrini siz də hiss edirsiniz?
- Edirəm...
Bundan sonra söhbətimiz çox çəkmədi. "Tütək səsi"ndə deyildiyi kimi, o indi öz aləmində idi. İndi ona yalnız tək qalmaq lazım idi. Yavaş-yavaş uzaqlaşdım oradan, onun yanına bir də getmədim, ta ki avtobusla "Şəhidlər xiyabanı"ı ziyarət edənədək.
Onun əslən Zəngilandan olduğunu bilənlər başına toplaşır, o isə həzin səsi ilə xatirələrini bölüşürdü. Addımlarımı ona tərəf yönləndirib söhbətlərinə qulaq verdim. Rayonun sonuncu şəhidinin dəfnindən danışırdı. Oradan xeyli aralıda yerləşən məktəblərindən çıxıb dəfnə piyada şəkildə necə gəldiklərini və 1-2 həftə sonra qaçqınlıq düşdüyünü söyləyirdi.
Allahdan bütün şəhidlərimizə rəhmət diləyərək yenidən avtobusa mindik. Budəfəki yer Zəngilan rayonunun mərkəzi idi. Gözüm həmin xanımı axtardı və çox keçmədən tapdım. Uşaqlığının keçdiyi yurduna diqqət kəsilmişdi. Daha sonra gah həmin gündən xatirə olaraq şəkil və videolar çəkdi, gah da ətrafındakı insanlara rayonun əvvəlki vəziyyətindən danışıb necə viran qoyulduğunu söylədi. Sanki danışan gənc bir qadın yox, 12 yaşlı uşaq idi. Hiss olunurdu ki, xatirələrində yaşayan ağ-qara görüntülər ilə hazırkı görüntülərin üst-üstə düşməməsi ona əzab verir, kövrələn qəlbini didib-parçalayırdı.
Yeriyişimi sürətləndirib tələskənlikdən uzaq əda ilə addımlayan xanıma yaxınlaşdım.
- Burada kinoteatr vardı. Ora da musiqi məktəbimiz idi. Buranı görürsünüz? Əvvəllər muzey idi.
- Bəs sizin eviniz hansı tərəfdədir? – onu incitməkdən qorxa-qorxa soruşdum.
Mənimlə gözləşən xanım ayaq saxlamadan geriyə boylandı, əlini uzadıb dilləndi:
- Bizim evimiz o tərəfdə idi, indi izi-tozu da qalmayıb.
Gənc qadına aramsız şəkildə suallar ünvanlanırdı, o isə usanmadan bütün sualları ətraflı formada cavablandırırdı. Birdən gözü yolun kənarındakı akasiya ağacının üzərindəki salxım-salxım ağ çiçəklərə sataşdı. Yavaş-yavaş ağaclara sarı yeridi. Vaxt az olsa da, qətiyyən tələsmirdi. Sanki gördüyü hər yeri yaddaşına həkk etməyə çalışır, bu yolla 28 ilin əvəzini çıxırdı. Xeyli vaxt orada yubandı. Barmaqlarını nəvazişlə gəzdirdiyi güllərdən kiçik bir salxım dərib ətrini ciyərlərinə çəkə-çəkə bizə doğru gəldi.
- Biz uşaq vaxtı bunları yeyirdik, çox şirin olurdu. Keçibuynuzu var ha, balı da olur, bax ondandır. Uşaqlıqda özümüz də bilmədən özümüzü müalicə edirmişik.
- Görünür, uşaqlığınız maraqlı keçib – qeyri-ixtiyari dilləndim.
- Hə, amma yarım qaldı...
Araya çökən sükutu anidən ağlıma gələn sualla pozdum.
- Sizin adınız nədir?
Bayaqdan bəri danışırdıq, amma mən hələ də onun adını bilmirdim.
Üzümə baxıb təbiətinəxas sakitliklə dilləndi:
- Çiçək...
Ayşən İsmayılova
Bakı-Zəngilan-Bakı
