Mübariz Əhmədoğlu: İran prezidentinin Yerevanda dedikləri Ermənistanın arzularını qarşılamaq deməkdir
Həsən Ruhani İran prezidenti seçildikdən sonra regional proseslərə fərqli mövqe nümayiş etdirdi. Hətta inauqurasiyasında iştirak edən ermənistanlı həmkarı Serj Sərkisyana Dağlıq Qarabağ münaqişəsini tezliklə tənzimləmək barədə göstəriş verdiyi haqda məlumatlar yayıldı.
1news.az-ın məlumatına görə, bunu Siyasi İnnovasiya və Texnologiyalar Mərkəzinin direktoru, politoloq Mübariz Əhmədoğlu İran Prezidenti Həsən Ruhaninin dekabrın 21-də Ermənistana səfərini şərh edərkən deyib.
Politoloq bildirib ki, Azərbaycanda səfərdə olarkən Dağlıq Qarabağ məsələsi ilə bağlı verdiyi açıqlamalar da H. Ruhaninin mövqeyini sabiq prezident Mahmud Əhmədinejadın mövqeyindən fərqli olduğunu göstərdi. Azərbaycan Respublikasına ikinci səfəri zamanı hətta Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin aktivləşəcəyi təqdirdə Azərbaycana hərbi mənada başa düşülən yardım vəd verdi:
“Dörd günlük aprel döyüşləri zamanı isə H. Ruhani komandasından fərqli mövqe gördük. Aprel döyüşlərinin Ermənistanın təxribatı olması şəksizdir. Ermənistan S.Sərkisyan hakimiyyətə gəldikdən sonra əlavə 4 milyard dollar borc götürərək qoşunlarını işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində saxlayır. Əlavə sübuta heç bir ehtiyac yoxdur. Dörd günlük aprel döyüşləri zamanı Ermənistan İranın ərazisini artilleriya atəşinə tutdu. İran heç bir reaksiya vermədi. H. Ruhaninin o zaman və indi Ermənistana səfəri zamanı bu mövzu ilə bağlı susması İranda yaşın, vəzifənin və İslam dininin yalançılığa maneə olmadığının göstəricisidir”.
M.Əhmədoğlu hesab edir ki, Ermənistanın İran ərazisini atəşə tutması bu iki dövlətin Azərbaycana qarşı hazırladığı təxribat da ola bilər:
“İranın o ərazisində xidmət edən hərbiçilərinin düzgün məlumat yayması iki ölkənin yüksək rəhbərliyinin birgə hazırladığı təxribatın qarşısını aldı. İranla Ermənistan arasındakı hərbi münasibətlərin xarakteri bunu deməyə əsas verir”.
H. Ruhaninin Ermənistanda Dağlıq Qarabağ münaqişəsini yalnız dinc yolla tənzimlənməsinin mümkün olduğunu, münaqişənin hərbi yolla həllinin olmadığını bildirməsinə gəlincə, politoloq bildirib ki, bu mövqe prezidentlərin imzaladığı birgə bəyannamədə də təsbit olunub. Onun sözlərinə görə, H. Ruhaninin bu bəyanatı ən azı 3 prizmadan ciddi dövlət başçısına yaraşan mövqe deyil:
“Birincisi, İran prezidentinin Ermənistana səfər ərəfəsində Dağlıq Qarabağ tənzimlənməsinə ədalətli və məntiqli bəyanat üçün çox pozitiv fon yaranmışdı:
a) Ruhaninin Ermənistana səfərindən bir gün öncə İran Moskvada Rusiya və Türkiyə ilə Suriya probleminin həllinə dair sənəd imzaladılar. Hər üç dövlət Suriya münaqişəsinin tənzimlənməsində ərazi bütövlüyü və dövlət suverenliyi prinsiplərini ən prioritet prinsip kimi təqdim etdilər və bunu imzaları ilə təsdiq etdilər. Hər üç dövlət özünü Suriya münaqişəsi kontekstində regional dövlət hesab edir. Regiondan kənar qüvvələri Suriya münaqişəsinin tənzimlənməsindən uzaqlaşdırdılar. H.Ruhani İranın bu mövqeyini Ermənistanda olarkən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsinə də aid edə bilərdi.
H. Ruhani komandasının əksəriyyəti Qərbdə təhsil almış şəxslərdir, onları savadsız hesab etməm mümkün deyil. Ona görə İran prezidentinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc tənzimlənməsi ilə bağlı Yerevanda dedikləri Ermənistanın arzularını qarşılamaq deməkdir.
b) İran prezidenti Ermənistana daxil olarkən mətbuat Rusiya müdafiə nazirinin müavini Nikolay Pankovun Dağlıq Qarabağ prizmasından Ermənistanın təbliğatı maraqlarının əleyhinə olan diqqət çəkən bəyanatını yaydı: Rusiyanın Ermənistanla Birləşmiş Qoşun Qrupu yaratması Rusiyanın Ermənistandakı qoşunlarının miqdarını artırmır.
İran prezidentinin Dağlıq Qarabağ tənzimlənməsi ilə bağlı belə əlverişli fondan istifadə etməməsi təsadüfi deyil. İran Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsində maraqlı deyil. Çünki Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi Azərbaycanın maraqlarına cavab verir. Eləcə də İran Dağlıq Qarabağ münaqişəsindən Azərbaycanın əleyhinə istifadə etmək üçün gücə malik deyil. Ona görə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin yeganə qonşusu olan İran bu münaqişəni özü üçün daha yaxşı zamanlara saxlayıb. Amma İran nəzərə alsın ki, ABŞ və Rusiya da təxminən belə niyyətdə ola bilər.
İkincisi, H.Ruhani səfər zamanı Ermənistanda yeni ümidlər yaratdı. Guya qaz və nəqliyyat layihələri işə düşəcək və Ermənistan tranzit ölkəyə çevriləcək. Hətta Türkmənistan qazını Ermənistana, oradan da digər dövlətlərə nəql etmək ehtimalını şəxsən H.Ruhani öz dili ilə səsləndirdi. Türkmənistanla İran arasında qaz məsələsinə görə xeyli narazılıq var. İldən-ilə Türkmənistan İrana satdığı qazın miqdarını azaldır. Çünki İranın Türkmənistana verməyə pulu yoxdur. Barter üçün ortalığa qoyduğu məhsullar isə Türkmənistana gərək deyil.
Bəlkə də Azərbaycanı aldatmaq üçün İran öz qazını Türkmənistan qazı adı ilə Ermənistana verəcək. Hər halda İranın yeni antiAzərbaycan ideyaları hazırlaması göz qabağındadır. Əgər İran Ermənistanla Türkmənistan arasında tranzit rolu oynamaq istəyirsə, başqa tarixi aspekti də reallaşdırsa, daha yaxşı olar. İran prezidenti H. Ruhanin səfəri ərəfəsində tanınmış şərqşünas, mərhum akademik Boris Piotrovskinin Yerevanda yaşadığı binaya barelyefinin açılışı oldu. Akademik M. Piotrovski sovet dövründə Ermənistana ezam olunmuşdu və uzun müddət Yerevanda yaşadı. M . Piotrovski İranın Ermənistana yaxın ərazilərinin tarixən ermənilərə məxsusluğunu “sübut etmişdi”. Yeri gəlmişkən, bu məsələnin davamı olaraq bildirək ki, sonradan Ermənistan bu elmi nəticələri Vatikana təqdim edərək İranın Şimal ərazilərinin böyük bir qisminin Ermənistana aid olduğunu bildirmişdi. Vatikan əvvəlcə maraqlandı. İran ərazisinə ekspedisiyalar göndərildi. Amma sonradan hansısa səbəbdən Vatikan bu məsələdə aktivliyini dondurdu.
Sovet dövründə eyni ekspedisiya Türkmənistan ərazisində işləyərək İranın Türkmənistana yaxın ərazilərini türkmənlərə məxsusluğunu sübut etmişdi. Beləliklə, İran öz şimal ərazisinin bir qismini Türkmənistana, digər qismini də Ermənistana verməklə bu iki qonşusunu həmsərhəd edə bilər. İranın Azərbaycan Respublikasına nifrəti onu bu addımı da reallaşdırmağa vadar edəcək.
Prezidentlərin görüşündə və biznes forumda səslənmiş digər iqtisadi ideyaların mahiyyəti də yalnız Ermənistanı ruhlandırmaqdır.
Üçüncüsü, İran Dağlıq Qarabağ tənzimlənməsində sülh yolunu bəyan edir. Amma reallıqda isə Ermənistana açıq-aşkar hərbi yardımlar edir:
a) Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin aktiv dövründə İran Ermənistana birbaşa silah verib. Eləcə də dolayısı yolla hərbi xarakterli yardımlar edib. Bunu Ermənistan rəsmiləri dəfələrlə bildiriblər. Bəzi İran rəsmilərinin də bu barədə etirafları var. İranın Ermənistandakı keçmiş səfiri Fərhad Koleyni və İranın digər ekspertlərinin bu barədə fikirləri var.
b) 2009-cu ildə Tehran-Yerevan aviareysində baş vermiş qəzada İrana məxsus yüksəkçinli 10 hərbçinin ölməsi İranla Ermənistanın arasında hədsiz ciddi hərbi əməkdaşlığın üstünü açdı. İran hərbi mütəxəssisləri Ermənistanda və işğal olunmuş Kəlbəcərdə Hava hücumundan müdafiə sistemləri qurmalı idi. Aviaqəza buna imkan vermədi.
c) İranın hərbi sənaye müəssisələri o cümlədən “ETKA” Ermənistanın müdafiə nazirliyi ilə müqavilə imzalayıblar. Bu fəaliyyətləri indi də davam edir. İran çox ucuz qiymətə, bəlkə də havayı Dağlıq Qarabağdakı Ermənistan ordusunu ərzaq konservləri, ayaqqabı və paltarlarla təmin edir. Ermənistan ordusu qeyri-hərbi təchizata az vəsait xərcləməklə qalan vəsaiti hərbi məhsulların alınmasına yönəldir.
d) Vigen Sərkisyan Ermənistanın müdafiə naziri təyin olunarkən İranın müdafiə nazirinin müavini, briqada generalı Nəsrulla Kələntari onu təbrik etmək üçün Yerevana gəlmişdi. Rusiya və Qərb dövlətlərindən V.Sərkisyana doğru belə isti addımlar atılmadı.
Bu yazılanlar İranın Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla tənzimlənməsi mövqeyinin mahiyyətini aydın göstərir. Ermənilər İranın bu mövqeyini belə başa düşürlər ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini tənzimləmək lazım deyil. İran da Azərbaycanın guya əziyyətdə olmasından ləzzət alır”.
M.Əhmədoğlu Azərbaycanla İsrail arasında iqtisadi əlaqələrin İranla Ermənistan arasında olan əlaqələrin göstəricilərindən xeyli yüksək olduğunu da qeyd edib:
“İranın Ermənistanla münasibətlərini, iqtisadi əlaqələrinin hüdudları bəllidir. Bütün resurs ortalıqdadır. Ermənistanın baza parametrləri kiçik olduğu üçün iqtisadi əlaqələr böyük rəqəmlə ifadə oluna bilməz. Azərbaycanla İsrail arasında iqtisadi əlaqələr cəmi iki sahəni əhatə edir. Amma milyardlarla ölçülür. Azərbaycanla İsrailin iqtisadi əlaqələrini şaxələndirmək üçün resurslar hədsiz çoxdur”.
1news.az
