Pandemiya Azərbaycanın xarici ticarətinə necə təsir etdi? - TƏHLİL

Koronavirus bütün dünyada pandemiyası bir çox sahələrə təsir etdiyi kimi iqtisadiyyata da ciddi təsir edib.

Azərbaycan da dünyanın bir parçası olduğu üçün pandemiya Azərbaycan iqtisadiyyatına da təsirsiz ötüşməyib. Bütün bunlara baxmayaraq ilin sonuna qədər sosial sahədə heç bir proqram ixtisar edilməyib.Ölkə başçısının sərəncamı ilə  Azərbaycanda iqtisadi sabitliyi təmin etmək, məşğulluqla bağlı problemləri həll etmək və həm də makroiqtisadi və maliyyə vəziyyətimizi sabit saxlamaq üçün 2,5 milyard manat və ya təqribən 1,5 milyard dollar vəsait ayrılıb.

1news.az xəbər verir ki, İqdisadçı ekspert, jurnalist Toğrul Vəliyevin 2020-ci ilin aprel ayında pandemiyanın Azərbaycanın beynəlxalq ticarət, ixrac və idxalı ilə bağlı təhlilini öz Teleqram hesabında qeyd edib.

T.Vəliyevin təhlilini təqdim edirik:

“Aprel ayına aid statistika dərc olunduqca biz koronavirus pandemiyasının iqtisadiyyata təsiri barədə daha dəqiq məlumatlar əldə edirik. İlk dərc olunmuş statistika xarici ticarətə aiddir. Məlum oldu ki, aprel ayı ərzində Azərbaycan 2,1 milyard dollarlıq məhsul ixrac edib və eyni zamanda 744,5 milyon dollarlıq məhsul isə idxal edib.

İxracın dəyəri keçən ilin aprel ayına nisbətdə 20%, idxalın dəyəri isə 47% azalıb. Amma burada bir məqamı qeyd etmək lazımdır. 2019-cu ildə Azərbaycan Dövlət Neft Fondu qızıl idxal edirdi. İdxal olunan qızılın payı çox yüksək idi. Misal üçün, 2019-cu ilin aprelində müvafiq maddəyə aid 332,4 milyon dollarlıq məhsul idxal olunmuşdu. Onun yalnız cüzi hissəsi iqtisadiyyata, böyük hissəsi isə Dövlət Neft Fonduna aid idi. Bəllidir ki, bu il biz Neft Fondu qızıl idxal etmir. Ona görə real idxalın azalmasını 31,87% kimi qiymətləndirə bilərik.

İdxalın azalması həmçinin büdcə daxilolmalarına təsir edir. Müvafiq olaraq gömrük istiqaməti üzrə büdcə daxilolmaları da azalır. Düzdür bizdə məhsullar üzrə gömrük rüsum və ƏDV-nin strukturuna dair məlumat yoxdur, amma ümumi tendensiya azalmanı göstərir. Yeri gəlmişkən, azalma artıq 3-cü aydır ki davam edir.

Rəsmi məlumata görə, gömrük üzrə büdcə daxilolmaları ilin əvvəlində 1 347,8 milyon manat təşkil edib. Keçən ilin eyni müddətində müvafiq göstərici 1 391,8 milyon manat idi.

Eyni zamanda yalnız 2020-ci ilin yanvarında gömrük ödənişlər üzrə artım qeydə alınmışdı. Növbəti aylarda isə azalma müşahidə olunurdu. Keçən ilin eyni ayı ilə müqayisədə fevralda 6,4 milyon manat, martda 20,6 milyon manat və apreldə 21 milyon manat. Maraqlıdır ki, bu azalma əsasən iki istiqamət üzrə qeydə alınıb: gömrük rüsumları və aksiz vergisi. Misal üçün, ƏDV üzrə mart və aprel ayında əksinə artım qeydə alınıb.

Eyni zamanda pandemiya idxalın strukturuna da ciddi təsir edib. Misal üçün əczaçılıq məhsulların idxalı bu ilin 4 ayında 123 milyon dollar təşkil edib. Keçən ilin bu dövründə müvafiq göstərici 85 milyon dollar idi. Bəzi məhsullar üzrə artımı biz digər cədvəldə də göstərmişdik.

İxraca dair danışanda görə bilərik ki, Azərbaycan ilin əvvəlindən maksimal olaraq neft ixrac etməyə çalışıb. Apreldə biz 4,2 milyon ton xam neft ixrac etmişik (2019-cu ilin aprelinə nisbətdə 3% azdır). Amma orta dəyəri çox aşağı olub. Belə ki, 1 ton $304 və yaxud 1 barrel $48 idi. Maraqlıdır ki, qaz ixracında bu il azalma müşahidə olunmuşdu, amma aprel ayında birdən birə 2,9 milyard kubmetr qaz göndərmişik.

Faktiki olaraq görə bilərik ki, Azərbaycanın xarici ticarətinin gömrük dəyəri 15-20% azalıb. Gələn aylar daha da azalmasını gözləmək olar. Əsas səbəb də həm neft hasilatı ilə ixracatın fiziki azalması (mayın 1-dən etibarən OPEC+ razılaşması qüvvəyə minib) və eyni zamanda neft qiymətinin düşməsi (mart-aprel qiymətləri məhz may-iyul üçün aiddir). İxracatımız ciddi olaraq azalacaq. Bu da bizim xarici ticarət saldomuza ciddi təsir edəcək.

Cədvəl 1-dən göründüyü kimi artıq 3 ay dalbadal saldomuz azalır. May ayında bunu artırmaq imkanımız olmayacaq (yalnız qaz ixracatını artıra bilsək, amma orada da məhdudiyyətlər var). Ona görə növbəti aylarda ixrac və idxal dəyər göstəricilərinin bərabərləşməsini və hətta idxalın daha artıq olmasını müşahidə edə bilərik (iqtisadiyyat açıldıqca idxal artmalıdır).

1news.az