Etibar Pirverdiyev elektrik enerjisi sistemi ilə bağlı təkliflər verib
Hər bir ölkədə elektrik energetikası sahəsində qəbul edilən qərarlar təkcə yaxın müddətdə deyil, həm də gələcək onilliklərdə dayanıqlı və kefiyyətli enerji təchizatının təmin olunması üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanda müxtəlif tarixi dövrlərdə bu sahədə həyata keçirilən məqsədyönlü quruculuq işləri nəticəsində ölkəmizin müstəqil elektrik enerjisi sistemi formalaşdırılıb.
1news.az-ın verdiyi xəbərə görə, bunu “Azərenerji” ASC-nin prezidenti Etibar Pirverdiyev “Azərbaycan” qəzetində dərc olunan məqaləsində deyib.
“Hazırda dünyada elektrik energetikası sahəsinin yeni inkişaf meyilləri özünü göstərməkdədir ki, bu da hər bir ölkənin təkcə yaxın müddətdə deyil, həm də gələcək onilliklərdə dayanıqlı və keyfiyyətli enerji təchizatı üçün mühüm əhəmiyyətli qərarlar qəbul edilməsi zərurəti ilə bağlıdır. Azərbaycanda müxtəlif tarixi dövrlərdə bu sahədə verilən qərarlar respublikamızın hazırkı müstəqil elektrik enerjisi sisteminin formalaşmasını təmin etmişdir. Hələ ötən əsrin 70-ci illərində ulu öndər Heydər Əliyevin respublikaya birinci rəhbərliyi dövründə Mingəçevirdə Cənubi Qafqazın ən iri istilik elektrik stansiyasının təməlinin qoyulması və tikintisinin uğurla başa çatdırılması, digər yeni generasiya güclərinin işə salınması, enerjiötürücü sistemin köklü şəkildə inkişaf etdirilməsi, enerjisistemin səmərəli idarə olunması üçün yüksək ixtisaslı energetiklər nəslinin yetişdirilməsi tarixi nailiyyət kimi bu gün də müstəqil dövlətimizin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm rol oynayır.
Ulu öndərin müstəqil Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə də enerjisistemin cari fəaliyyəti və perspektivləri daim diqqət mərkəzində olmuş, 1990-cı illərin əvvəllərindəki siyasi-iqtisadi böhran, naşı idarəçilik nəticəsində çətin vəziyyətə düşən və hətta iflas təhlükəsi ilə üzləşən bu mühüm sahənin dirçəlişi, ölkənin elektrik enerjisinə tələbatının ödənilməsi üçün bütün zəruri tədbirlər həyata keçirilmişdir. Məhz həmin dövrdə ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi altında xarici sərmayələrin cəlb edilməsi ilə mövcud elektrik stansiyalarının yenidən qurulması və modernləşdirilməsi layihələri icra edilmişdir. Enerjisistemin generasiya gücünün artırılmasının, ötürücü və paylayıcı şəbəkələrin inkişafının zəruriliyini əsas götürərək, ölkənin energetika təhlükəsizliyinin təminatına yönələn strateji kurs qəbul edilmişdir. Bu kurs yanacaq-energetika kompleksinin və regionların sosial-iqtisadi inkişafı üzrə dövlət proqramlarında konkret təcəssümünü tapmışdır. İri beynəlxalq bankların kreditləri ilə yanaşı, dövlət büdcəsindən ayrılan maliyyə vəsaitləri elektrik enerjisi sektorunun inkişafına, onun maddi-texniki bazasının yeniləşdirilməsinə yönəldilmişdir.
Elektrik enerjisi sisteminin istehsal fondlarının inkişaf proqramlarının qəbul edilməsi ilə yanaşı, onun idarəetmə strukturunun islahatı da aparılmışdır. Mövcud dövlət şirkətinin bazasında səhmdar cəmiyyət təsis edilmiş, onun səmərəli fəaliyyəti üçün lazımi şərait yaradılmışdır. Görülən tədbirlər nəticəsində enerjisistemin qarşısında duran bir çox məsələlər öz həllini tapmışdır.
Köhnə elektrik stansiyalarının yenidənqurulmasının və yeni elektrik stansiyalarının tikintisinin hesabına yeni generasiya gücləri istismara verilmişdir. Həyata keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər ümumi generasiya gücünü 1,5 dəfədən çox artırmağa imkan vermişdir.
Ümumiyyətlə, ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə respublikamızda
3 500 MVt-a yaxın generasiya gücü işə salınmışdır.
Bu gün ulu öndər Heydər Əliyevin strateji inkişaf xəttini praqmatik və yenilikçi, təşəbbüskar və qətiyyətli siyasi lider Prezident İlham Əliyev yeni dövrün tələblərinə və xalqımızın maraqlarına uyğun bir şəkildə ardıcıllıqla davam etdirir. Hər bir sahədə olduğu kimi, elektrik energetikasında da son 13 ildə baş vermiş misilsiz keyfiyyət və kəmiyyət dəyişiklikləri ölkəmizin vüsətli sosial-iqtisadi inkişafının mühüm nailiyyətlərindəndir.
Dövlət başçısının qərar və göstərişləri əsasında generasiya potensialının yenilənməsi və artırılması ölkəmizdə elektrik enerjisi idxalına son qoyulmasına, həmçinin ixrac potensialının yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Generasiya güclərinin müasirləşdirilməsi enerjisistemin texniki-iqtisadi göstəricilərinin daha da yaxşılaşdırılmasına, hər kilovat-saat elektrik enerjisinin istehsalına yanacaq sərfiyyatının azaldılmasına imkan vermişdir.
Keçən dövr ərzində, uzunmüddətli istismarda olan yüksəkgərginlikli ötürücü elektrik şəbəkələrinin bərpasına da böyük diqqət ayrılmışdır. Demək olar ki, elektrik enerjisi sisteminin bütün yüksəkgərginlikli yarımstansiyalarında avadanlıqlar ən müasirləri ilə əvəz edilmişdir.
Ulu öndərin şah əsəri olan “Əsrin müqaviləsi”, Xəzərin zəngin neft və qaz ehtiyatlarından istifadə edilməsi üzrə digər müqavilələrdə nəzərdə tutulan tədbirlərin icrası, həmçinin əsas istehsal obyektlərinin Abşeron yarımadasında yerləşməsi yenidənqurma zamanı xüsusi diqqətin bu regionda elektrik şəbəkələrinin dayanıqlılığının təminatına ayrılması zərurətini yaratmışdır. Həyata keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində bu regionda yarımstansiyaların və xətlərin tam yenidənqurulması və müasirləşdirilməsi işləri yerinə yetirilmişdir.
Son illər ərzində respublikada, xüsusilə Bakıda və onun ətrafında nəqliyyat infrastrukturu güclü inkişaf etdirilmişdir. Bununla əlaqədar olaraq, elektrik ötürücü xətlərin traslarının dəyişilməsi və yeni xətlərin, yarımstansiyaların tikintisi üzrə işlərin böyük hissəsi yerinə yetirilmişdir. Respublika ərazisində ilk dəfə Bakı şəhərində yeraltı 110 kV gərginlikli yarımstansiya tikilmişdir. Eyni zamanda respublikanın müxtəlif regionlarında 500, 330, 220 və 110 kV-luq yarımstansiyalar və elektrik ötürücü xətləri inşa edilmişdir.
Görülmuş işlər enerjinin keyfiyyətini artırmış, enerjisistemin dayanıqlılığını və təhlükəsizliyini daha da möhkəmləndirmişdir.
Enerjisistemin fəaliyyətinin dayanıqlılıq səviyyəsinin sonrakı mərhələdə yüksəlməsi optik-lifli kommunikasiyalar vasitəsi ilə energetika obyektlərinin mərkəzləşdirilmiş idarəetmə sisteminin, SCADA-nın inkişafı ilə təmin olunmasıdır. Bu layihəyə uyğun olaraq yaradılan sistem real vaxt rejimi ilə yüksəkgərginlikli şəbəkələrdə və elektrik stansiyalarında bütün prosesləri izləməyə, vəziyyəti qiymətləndirməyə, təhlükəli vəziyyətləri lokallaşdırmağa və aradan qaldırmağa imkan verir. Enerjisistemində bu layihə artıq başa çatdırılmışdır.
Dövlət başçısının rəhbərliyi ilə elektrik enerjisi sistemində mühüm islahatlar və genişmiqyaslı quruculuq işləri həyata keçirilir. Ölkənin enerji sisteminin yeni inkişaf mərhələsi kimi dəyərləndirilən bu dövr 2004-2008-ci, 2009-2013-cü və 2014-2018-ci illərdə regionların sosial-iqtisadi inkişafına, 2005-2015-ci illərdə yanacaq-enerji kompleksinin inkişafına dair dövlət proqramlarında nəzərdə tutulan tədbirlərin, respublikamızda elektrik enerjisi təminatının yaxşılaşdırılması sahəsində dövlət başçısının göstəriş və tapşırıqlarının uğurla yerinə yetirilməsi ilə əlamətdardır. Bütün bunların nəticəsində 13 il ərzində Azərbaycanın müxtəlif regionlarında ümumi gücü 2300 MVt-dan artıq olan 18 yeni elektrik stansiyası istismara verilmiş, 10 min kilometrdən artıq elektrik verilişi xətləri, xeyli sayda yarımstansiya inşa edilmiş və yenidən qurulmuşdur.
Belə ki, 2003-2016-cı illərdə ölkə elektrik enerjisi sistemində hər birinin gücü 87 MVt olan Astara, Şəki, Xaçmaz, Naxçıvan, hər birinin gücü 105 MVt olan Bakı, Şahdağ, gücü 300 MVt olan Səngəcal, 525 MVt gücündə Sumqayıt, 780 MVt gücündə “Cənub” elektrik stansiyaları, 5 MVt gücündə Vayxır, 22 MVt gücündə Biləv, hər birinin gücü 25 MVt olan Füzuli, Taxtakörpü və Şəmkirçay, 20,5 MVt gücündə Arpaçay-1, 3,1 MVt gücündə “Göyçay”, gücü 1,4 MVt olan Arpaçay-2, ümumi gücü 3,2 MVt olan İsmayıllı və digər su elektrik stansiyaları istismara verilmişdir.
Eyni zamanda Azərbaycan İES-in enerji bloklarının yenidənqurulması işləri həyata keçirilərək stansiyanın imkan gücü artırılmışdır. Bütün bunlardan əlavə, gücü 64 MVt olan Naxçıvan qaz-turbin elektrik stansiyasında yenidənqurma işləri aparılmış, stansiya modernləşdirilmiş və dizel yanacağından qaz yanacağına keçirilərək istismara verilmişdir.
Hazırda dövlət başçısı Azərbaycanın inkişaf etmiş ölkələr sırasına daxil olmasını qarşıya əsas məqsədlərdən biri kimi qoymuşdur. Bu istiqamətdə həyata keçirilən siyasətin strateji məqsədlərindən biri də dünya təsərrüfat sistemində ölkəmizin maraqlarının gözlənməsi şərti ilə inteqrasiyasının təmin olunmasıdır. Bu gün elektrik enerjisi sistemində bu məqsədlə müvafiq işlər davam etdirilir.
Bunlarla yanaşı, “Şimal” elektrik stansiyasında gücü 409 MVt olan ikinci enerji blokunun, Lerik və Yardımlı rayonlarının daha dayanıqlı enerji təchizatı layihəsi üzrə gücü 16,5 MVt olan elektrik stansiyasının tikintisinin, Mingəçevir və Varvara su elektrik stansiyalarının yenidənqurulması işlərinin də başa çatdırılması gözlənilir.
Hazırda ölkədə elektrik enerjisi ilə təminat məsələlərinin həllində su elektrik stansiyalarının tikintisinə də xüsusi diqqət göstərilməlidir. Bu elektrik stansiyaları enerji sisteminin generasiya güclərinin strukturunu əhəmiyyətli şəkildə yaxşılaşdıracaq, pik generasiyasının payı artacaqdır. Bunun nəticəsində enerji sisteminin manevretmə qabiliyyəti yaxşılaşacaq, elektrik stansiyalarının işinin optimallaşmasına imkan verəcək, eyni zamanda elektrik enerjisinin istehsalına yanacağın sərfi azalacaqdır.
Azərbaycanda çoxlu sayda kiçik çay və axınlar var və onların üzərində belə elektrik stansiyalarının tikintisi iqtisadi nöqteyi-nəzərdən məqsədəuyğundur. Bu cür elektrik stansiyalarında mürəkkəb avadanlığın olmaması texniki istismar məsələlərini əhəmiyyətli dərəcədə sadələşdirir. Eyni zamanda generasiya gücləri respublikanın bütün bölgələrini əhatə edəcəkdir. Bu isə hər bir bölgədə güclü energetika potensialının yaranmasına, regionların sosial-iqtisadi inkişafına, yeni iş yerlərinin açılmasına və əhalinin maddi rifahının yaxşılaşmasına öz töhfəsini verəcəkdir.
Bu gün ölkə elektrik enerjisi sistemində generasiya gücləri ilə bağlı problem yoxdur. Lakin enerjisistemin dayanıqlılığını və təhlükəsizliyini xarakterizə edən amillərdən biri olan enerjinin ötürülməsi sistemində müəyyən çətinliklər var. Hazırda dövlət başçısının tapşırığına əsasən enerjinin ötürülməsi sistemində və paylayıcı şəbəkələrdə yeniləşmə proseslərinin aparılması istiqamətində məqsədyönlü işlər aparılır. Ötən dövr ərzində “1-ci, 2-ci Mingəçevir EVX-nin yenidənqurulması” layihəsi çərçivəsində gücü 360 MVA olan 220 kV-luq Ağdaş YS-nin, 220 kV-luq ikidövrəli Mingəçevir ES - Abşeron YS HX-nin tikintisi və 500 kV-luq Abşeron yarımstansiyasında 400 MVA gücündə 3-cü avtotransformatorun quraşdırılması və sxemə qoşulması üzrə işlər başa çatdırılmışdır. Eyni zamanda gərginliyi 330 kV olan Goranboy paylayıcı məntəqəsi istifadəyə verilmişdir. 220 kV-luq “Şimal ES-Hövsan YS” hava xəttinin tikintisi, gücü 360 MVA olan 220 kV-luq “Zabrat” yarımstansiyasının inşası, 220 kV-luq ikidövrəli “Şimal ES-Zabrat YS-Sumqayıt ES” hava xəttinin tikintisi layihəsi üzrə işlər tam başa çatdırılmışdır və bir hissəsi şəbəkəyə qoşulmuşdur. Gücü 409 MVt olan “Şimal-2” elektrik stansiyası istismara veriləndən sonra bu yarımstansiya və elektrik verilişi xətləri tam şəkildə şəbəkəyə qoşulacaqdır.
Əldə edilən uğurlar respublikanın elektrik enerjisi sisteminin dayanıqlılığını və təhlükəsizliyini daha da möhkəmləndirir və Azərbaycanın regionda elektrik enerjisinin ixracı üzrə mühüm ölkəyə çevrilməsinə imkan verir.
Möhtərəm Prezident İlham Əliyev enerji mübadiləsi ilə yanaşı, tranzit ötürmədən istifadə etməklə digər ölkələrin bazarlarına elektrik enerjisinin ixracı istiqamətində işlərin görülməsi üçün tövsiyə və tapşırıqlar vermişdir. Bu istiqamətdə də işlər aparılır.
Bütün bunlar cənab Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında elektrik enerjisi sistemində həyata keçirilən siyasətin nə dərəcədə mükəmməl bir əsasa söykəndiyini, kifayət qədər böyük bir perspektivə hesablandığını əyani şəkildə nümayiş etdirir.
İnamla deyə bilərik ki, elektrik energetikası sahəsində həyata keçirilən mükəmməl dövlət siyasəti enerjisitemin bundan sonra da sosial-iqtisadi inkişafdakı əvəzedilməz rolunu layiqincə yerinə yetirməsini təmin edəcəkdir”.
1news.az
