Erkin Qədirli: Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı icmasına status və səlahiyyətlər verilməlidir - MÜSAHİBƏ

Milli Məclisin deputatı, AŞPA-dakı parlament nümayəndə heyətinin üzvü Erkin Qədirli bu yaxınlarda “Azərbaycan Respublikasının işğal olunmuş əraziləri haqqında” qanun layihəsinin hazırlanmasını təklif etdi.

Belə bir qanun layihəsinin hazırlanması ideyası yeni deyil - qanunverici orqanının əvvəlki çağırışlardan olan digər üzvləri də Azərbaycan torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğalı faktını təsdiqləyən qanunun qəbul edilməsini təklif etmişdilər. Ancaq parlament belə bir normativ akt hazırlamağa başlamadı. Millət vəkili qanun layihəsini hazırlayıb Milli Məclisin payız sessiyasında müzakirəyə təqdim etməyi planlaşdırdığını dedi.

Qeyd edək ki, oxşar qanunlar əvvəllər Ukrayna, Moldova və Gürcüstanda qəbul edilib.

Qanunun əsas müddəaları nədən ibarət olacaq? Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində qanunsuz fəaliyyətin tənzimlənməsi üçün hansı hüquqi baza təmin ediləcək? Bu və digər suallara cavab tapmaq üçün Erkin Qədirli ilə əlaqə saxladıq.

- Deməliyəm ki, belə bir fikir bildirən ilk insan deyiləm. Parlamentin əvvəlki çağırışdan olan deputatları dəfələrlə belə bir qanunun qəbul edilməsinin vacibliyini vurğulayıblar. Ancaq təəssüf ki, məsələ şifahi təkliflərdən irəli getmədi. Bu məsələylə ciddi şəkildə məşğul olmağa və layihənin hazırlanmasını payız sessiyasının əvvəlinə qədər başa çatdırmağı qərara aldım. Sonra qanunverici təşəbbüs hüququmdan istifadə edərək onu parlamentə təqdim edəcəyəm. İndi oxşar qanunların olduğu ölkələrin təcrübəsini (məsələn, Gürcüstan, Moldova, Ukrayna), müxtəlif beynəlxalq ekspert qruplarının (məsələn, Venesiya Komissiyası), həmçinin milli və beynəlxalq məhkəmələrin qərarlarını öyrənirəm.

- Qanun layihəsində işğal olunmuş ərazilərdə qanunsuz fəaliyyət göstərən şirkətlərə qarşı məhdudiyyətlər və sanksiyalar olacaqmı?

- Bəli. İşğal olunmuş ərazilərin statusu ilə bağlı məsələlərə əlavə olaraq, layihədə bu ərazilərdə mülkiyyət və təsərrüfat fəaliyyəti ilə bağlı qaydalar da mövcuddur. Orada məsuliyyət məsələsi də əksini tapacaq.

- Sizcə, rəsmi qurumların iştirakı olmadan həyata keçirilən təşəbbüslərdə iştirak edən Azərbaycan vətəndaşları üçün (Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı sülh danışıqlarında iştirak edən mərkəzi icra strukturlarının nümayəndələri, diplomatik nümayəndəliklər istisna olmaqla) cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulmalıdırmı?

- Xeyr, mənim layihəmdə bu olmayacaq. İşğal olunmuş ərazilər (Dağlıq Qarabağ və ona bitişik 7 rayon) Azərbaycan ərazisinin bir hissəsidir. Buna görə də vətəndaşlarımızın bu ərazilərə gəlişinə, habelə iqtisadi fəaliyyətə görə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi fikri prinsipcə yanlışdır. Digər tərəfdən, işğal və sonrakı etnik təmizlənmə səbəbindən bu cür fəaliyyət onsuz da mümkün deyil.

Yeri gəlmişkən, burada işğalın qanun deyil, əslində bir fakt olduğunu xatırlatmaq məqsədəuyğundur. Düşmən tərəfinin nəzarəti altına keçdikdə ərazi işğal olunmuş sayılır. Bu fakt onun qanuni tanınmasından asılı deyil. Əgər vətəndaşlarımızdan biri dövlətimizə qarşı düşmənlə əməkdaşlıq etməyə başlasa, bu başqa məsələ. Lakin bu cür davranış çoxdan cinayət hesab olunur və mənim layihəmin mövzusunu təşkil edən məsələlər sırasına daxil edilməyib.

- Dediniz ki, qanun layihəsində Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı icmasının hüquqi statusunun möhkəmləndirilməsi də əksini tapacaq.

- Planlaşdırdığım layihədə Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı icması ilə bağlı ayrıca bir fəsil olacaq. Hesab edirəm ki, o qanunla müəyyən edilməli, qanuni səlahiyyətlər almalıdır. İndiki vəziyyətdə daha çox qeyri-hökumət təşkilatı kimidir. İşğal olmasaydı, cəmiyyətimizin üzvləri bu ərazilərin idarə olunmasında iştirak etmək hüququna və imkanına sahib olmalıdırlar. Dağlıq Qarabağ bölgəsinin azərbaycanlı icması sadəcə bir demoqrafik amil kimi qəbul edilməməlidir. Siyasi amilə çevrilməlidir. Bunun üçün ona qanundan irəli gələn status və səlahiyyətlər lazımdır.

- Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi bu yaxınlarda “Makuçyan və Minasyan Azərbaycan və Macarıstana qarşı” işi üzrə qərar çıxardı. Qərarın hüquqi tərəfləri nələrdir? Bu qərar Azərbaycan tərəfinə öhdəliklər qoyurmu?

- Bu qərar maraqlı Ermənistan vətəndaşlarının Macarıstan və Azərbaycana qarşı şikayəti əsasında qəbul edildi. AİHM Macarıstan tərəfindən heç bir qanun pozuntusu tapmadı. Azərbaycana münasibətdə AİHM dövlətimizin Avropa Konvensiyasının ikinci maddəsinin prosedur tərəfini pozduğunu qərara aldı. Lakin bu pozuntu AİHM-in özünün qərarının icrası istisna olmaqla, Azərbaycanın üzərinə beynəlxalq məsuliyyət qoymur. Və bu qərarda Azərbaycanın Ramil Səfərovun hərəkətlərinə görə cavabdeh olmadığı qeyd olundu. AİHM-nin Azərbaycanı şikayətçilərə ödəməyi məcbur etdiyi az miqdarda pul, yalnız məhkəmə xərclərinin ödənilməsidir. Bu zərər üçün maddi kompensasiya ilə qarışdırılmamalıdır. Azərbaycan belə bir zərər vurmayıb.

- Siz Azərbaycanın AŞPA-dakı parlament nümayəndə heyətinin üzvüsünüz. Son zamanlarda özünü tamamilə ləkələyən, Azərbaycana münasibətdə son dərəcə subyektiv mövqe tutan Avropa Şurasının fəaliyyəti ilə bağlı şübhələr ortaya çıxdı. Azərbaycan bu qurumla sonrakı münasibətini necə qurmalıdır?

- Azərbaycan özü Avropa Şurasının üzvüdür, bu baxımdan Azərbaycanla Avropa Şurası arasındakı münasibətlərlə bağlı sualın qoyuluşu bir qədər düz deyil. Biz yalnız bu təşkilatın digər üzvlərinin və ya onun orqanlarının rəhbərliyinin bizə qarşı olan münasibət barədə danışa bilərik. Ancaq bu artıq başqa bir sualdır. Özümüzü Avropa Şurası xaricində aparmamalıyıq. Bu təşkilatın özünün nüfuzdan saldığı fikri ilə razısınızsa, ölkəmizin də buna öz töhfəsini verdiyi və ya qarşısını ala bilmədiyi fikri ilə də razılaşmalı olacaqsınız. Buna ehtiyacımız varmı? Məncə, yox. Hesab edirəm ki, ölkəmiz beynəlxalq öhdəlikləri əsasında nəzərdə tutulan işləri görməlidir.

- AŞ Venesiya Komissiyası Azərbaycan Seçki Məcəlləsində islahatlarla bağlı təkliflər irəli sürdü. Sizcə, Seçki Məcəlləsində islahatlar aparılmalıdırmı?

- Ölkəmizdə seçki prosesində islahatların aparılması zərurəti uzun müddətdir ki, müzakirə olunur. Hər şey nəticə olaraq hansı siyasi sistemə sahib olmaq istədiyimizdən asılıdır. Prezidentli respublikamızı qorumaq istəyiriksə, o zaman hazırkı majoritar seçki sistemini saxlamalıyıq. Parlamentli bir respublikaya və ya prezidentin hələ də güclü bir quruluşa sahib olacağı bir respublikaya keçmək istəsək, amma parlament seçkilərinin nəticələrinə görə hökumət qurulacaqsa, bunun üçün proporsional bir sistem lazımdır. Lakin istənilən halda seçkilərin ədalətli olması vacibdir. Buna isə mövcud qanunvericiliklə də nail olmaq olar.

S.Ağayeva