Emin Milli: Əslində Ermənistan və Azərbaycanın ortaq maraqları var və ola bilər – MÜSAHİBƏ

“Restart Initiative”in qurucusu və rəhbəri Emin Milli 1news.az-a müsahibə verib.

Müsahibəni təqdim edirik:

– “Restart Initiative”in missiyasını qısa şəkildə necə ifadə edərdiniz?

– Biz Almaniya, Avropa İttifaqı ilə Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya arasında siyasi, iqtisadi, ticarət və mədəni əlaqələr yaradır və inkişaf etdiririk.

– Bəs Almaniya və Avropa ilə bir tərəfdən, Özbəkistan və Mərkəzi Asiyanın digər ölkələri ilə digər tərəfdən necə körpülər qurursunuz?

– Bu ilin fevral ayında Münhen Təhlükəsizlik Konfransında Xəzər regionunun geosiyasətinə həsr olunmuş tədbiri təşkil etdik. Tədbirdə spiker qismində Özbəkistan Prezidenti yanında Strateji və Mintaqalararası Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri cənab Eldor Aripov çıxış etdi.

Həmçinin, bu ilin iyul ayında Özbəkistanın Almaniyadakı səfirliyi ilə əməkdaşlıq çərçivəsində Almaniya–Özbəkistan Biznes Forumunu keçirdik.

Bundan əlavə, biz yaxın zamanda Almaniyada yeni siyasi platforma – Middle Corridor Club-u təsis etdik.

– Bəs nə üçün Almaniyada “Middle Corridor Club”u yaratdınız? Onun əsas məqsədləri nələrdir?

– “Middle Corridor Club” – Almaniyanı və Avropa İttifaqını bizim region ölkələri, yəni Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya ilə birləşdirən siyasi klubdur. Məqsədimiz elə bir mühit formalaşdırmaqdır ki, burada Almaniyanın, Avropa İttifaqının və Orta Dəhlizdən keçən ölkələrin – Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan və Türkmənistanın – ortaq maraqları müzakirə olunsun.

Biz Almaniyadan, Avropa İttifaqından və region ölkələrindən aparıcı siyasətçiləri, jurnalistləri, biznes nümayəndələrini və ekspertləri dəvət edirik və bu dəhlizi necə genişləndirmək, əlaqələri necə daha da dərinləşdirmək barədə fikir mübadiləsi aparırıq. Söhbət təkcə iqtisadiyyatdan, nəqliyyat və logistika məsələlərindən getmir. Burada turizm, mədəni əlaqələrin inkişafı, eləcə də bu infrastrukturun genişlənməsi ilə ortaya çıxan ortaq siyasi maraqlar da müzakirə edilir.

– İlk layihəniz hansı idi və məhz ondan başlamağınızın səbəbi nə oldu?

– İlk layihəmiz İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra həyata keçirildi. O zaman mənim həmtəsisçim Janin Miçel idi. Biz birlikdə oturub düşündük ki, Cənubi Qafqazda – öz regionumuzda – nə faydalı iş görə bilərik. Gördük ki, 30 ildən artıq müddətdə Ermənistan və Azərbaycan arasında dialoq qurmaq zərurəti olub, amma bu 30 il ərzində ən çox çatışmayan məqam iqtisadi mövzularda tam dialoqun olmaması idi. Buna görə qərara gəldik ki, sülh sazişi imzalandıqdan sonra Ermənistanla necə birgə yaşayacağımız mövzusunda azərbaycanlı və erməni ekspertlər arasında dialoqlar silsiləsinə başlayaq.

Beləliklə, iqtisadi və siyasi mövzularda bir sıra görüşlər təşkil etdik. Bu dialoqlar müxtəlif mövzuları – nəqliyyat, su ehtiyatlarının idarə edilməsi, enerji – əhatə edirdi. Məsələn, su idarəçiliyi üzrə erməni və azərbaycanlı ekspertlər 30 ildən sonra ilk dəfə bir araya gəldilər. Biz aşkar etdik ki, əgər sülh sazişi imzalansa, Ermənistan və Azərbaycanın su ehtiyatlarının birgə və effektiv idarə olunması, həmçinin enerji sahəsində əməkdaşlıq kimi məsələlərdə ortaq maraqları var. Əgər Ermənistan yanacaq, qaz, nefti Rusiyadan deyil, Azərbaycandan alsa, ölkədə bütün qiymətlərin iki dəfə ucuzlaşması mümkündür. Bu kimi faktlar və yeni layihə ideyaları bütün bu dialoqlar zamanı ortaya çıxırdı.

Bütün bunları Almaniyadakı tərəfdaşlarımız – Berlində yerləşən özəl universitet “Hertie School” və “CANDID Foundation” ilə əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirdik. İlk layihələrimizi də məhz onlarla birlikdə təşkil etdik.

– Azərbaycanlı və erməni ekspertlər arasında, o cümlədən Almaniya Bundestaqı və Fransa Xarici İşlər Nazirliyində keçirilən tədbirlər kimi formatlarda dialoqlar təşkil edərkən əsas məqsədiniz nədir?

– Düz qeyd etdiniz, biz alman tərəfdaşlarımızla birlikdə Almaniya Bundestaqında iki, Fransanın Xarici İşlər Nazirliyində isə bir tədbir keçirdik.

Başlanğıcdan izah etməyə çalışdıq və artıq hər kəs qəbul etdi ki, biz lobbiçilik təşkilatı deyilik. Bizim üçün əsas məsələ təbliğat xarakterli tədbirlər keçirmək yox, əksinə, elə bir mühit yaratmaqdır ki, həm erməni, həm də azərbaycanlı ekspertlər müxtəlif mövzularda öz mövqelərini sərbəst ifadə edə bilsinlər. Bu səbəbdən birinci məqsədimiz Ermənistan və Azərbaycan ekspert dairələri arasında iqtisadi və siyasi dialoq yaratmaq idi. İkinci məqsədimiz isə bu dialoqlara alman siyasətçilərinin, jurnalistlərinin və ekspertlərinin də qatılmasını təmin etmək idi. Çünki Almaniyada və müxtəlif tədbirlərdə müşahidə etdiyim əsas problemlərdən biri odur ki, azərbaycanlılar ya ümumiyyətlə dəvət olunmur, ya da iştirakçıların balansı daim Ermənistanın xeyrinə pozulur. Bundan başqa, Avropa ekspertləri iştirak edəndə də çox vaxt yalnız bir ölkənin – Ermənistanın – narrativlərini təkrar edirlər.

Belə şəraitdə Almaniyada və ya Avropada Ermənistan–Azərbaycan sülh prosesinə lazımi dəstəyin verilməsi mümkün olmur. Bu problemi biz Almaniya Prezidentinin Ermənistana və Azərbaycana səfəri zamanı da gördük – onun “Instagram” səhifəsində birdən-birə “artsax” bayrağı peyda oldu (redaksiyanın qeydi: söhbət tanınmamış, qanunsuz “Dağlıq Qarabağ Respublikası” adlı qurumun bayrağından gedir).

Mən alman həmkarlarıma dedim ki, təsəvvür edin, Azərbaycan Prezidenti Almaniyaya səfər edir və onun “story”sində nasist svastikası çıxır.

Buna görə də məqsədimiz Almaniyanın siyasi, media və ekspert dairələrini yalnız Azərbaycanın mövqeyi barədə deyil, Ermənistan və Azərbaycanın bu regionda baş verənlərə dair ortaq mövqeyi barədə məlumatlandırmaqdır. Yəni problemlərin birgə həlli yollarını təqdim etməkdir.

Hesab edirəm ki, bu gün həmin dairələrə izah etmək vacibdir ki, bəzən müəyyən narrativlər nə “erməni”dir, nə də “proerməni” – bunlar sadəcə erməni diasporunun bəzi radikal qruplarının narrativləridir. Bu mövqe isə çox zaman həm Ermənistanın özünə, həm də Ermənistan–Azərbaycan sülh prosesinə, eləcə də Almaniya və Avropa İttifaqının regiondakı maraqlarına ciddi zərər vurur. Biz bu incə məqamları erməni və azərbaycanlı ekspertlərlə, alman siyasətçiləri, jurnalistləri və ekspertləri ilə birlikdə müzakirə etməyə çalışırıq və bununla da Almaniya, Avropa İttifaqı və regionumuz arasındakı münasibətlərin keyfiyyətinin yaxşılaşmasına töhfə veririk.

– “Restart Initiative”i kim maliyyələşdirir və bu, layihələrinizin mövzu və formatına nə dərəcədə təsir göstərir?

– İndiyədək qeyd etdiyim bütün bu dialoqlar və tədbirlər Avropa İttifaqı, ABŞ, Almaniya və Böyük Britaniya hökumətləri tərəfindən maliyyələşdirilib. Bu maliyyə mövzulara təsir göstərmir, çünki mövzuları əvvəlcə biz seçirik, sonra onlardan maliyyə dəstəyi istəyirik. Avropa İttifaqı və Almaniya hökuməti uzun illərdir bu görüşlərin və layihələrin maliyyələşdirilməsini davam etdirir.

Digər tərəfdən, tədbirlərimiz siyasi səviyyədə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan hökumətləri tərəfindən dəstəklənir. Hər iki hökumətdən maliyyə almırıq, amma siyasi dəstək görürük və bu bizim üçün kifayətdir.

– Avropa siyasi və ekspert dairələrində Azərbaycanın bu gün necə qəbul edildiyini necə qiymətləndirirsiniz?

– Deyərdim ki, son illərdə, hətta son aylarda Azərbaycanın rolu və təsir imkanları o qədər sürətlə dəyişir və artır ki, bəzi ekspertlər, jurnalistlər, siyasətçilər bu sürətə çata bilmirlər.

– Mən hesab edirəm ki, bu həm də “Restart Initiative”in rolu və missiyasıdır – bir tərəfdən, Almaniya və Avropa auditoriyasına bizim regionda nələrin və necə dəyişdiyini çatdırmaq, digər tərəfdən isə əksinə, Avropa və Almaniyada bu gün baş verən dəyişiklikləri, bunun Azərbaycan, Ermənistan və Mərkəzi Asiya ölkələri üçün nə demək olduğunu izah etmək.

Bilirsiniz, bu gün Avropada, o cümlədən Almaniyada da tarixin və talelərin çox qeyri-adi dönüşləri baş verir. Məsələn, Almaniya hökuməti, ilk növbədə, ölkənin hərbi gücünü artırmaq, ikinci olaraq isə Almaniya iqtisadiyyatının bütün infrastrukturunu yeniləmək üçün 1 trilyon avro ayırıb.

Təsəvvür edin ki, qarşıdakı illərdə Almaniya ordusuna milyardlarla dollar sərmayə qoyacaq və Avropanın ən güclü ordusuna sahib olacaq. Əgər bunu kimsə 5–10 il əvvəl desəydi, nə Avropada, nə də dünyada buna inanmazdılar. Amma bu gün bu, artıq faktdır.

Deməli, Almaniya və Berlin təkcə Avropanın aparıcı siyasi gücünə çevrilmir, eyni zamanda, aparıcı hərbi gücünə də çevrilir. Bu isə bizim Almaniyada gördüyümüz işlərin əhəmiyyətini bir daha vurğulayır. Mən bu “dəyişiklik küləklərini” azərbaycanlı, erməni, qazax, özbək və digər tərəfdaşlarıma çatdırmağa çalışıram.

Bu, ikitərəfli hərəkətdir – biz həmin ölkələrdə nələrin baş verdiyini anlamalı və bu ölkələr arasında dialoqu necə yaxşılaşdıra biləcəyimizi müəyyənləşdirməliyik.

– Siz Şuşa Media Forumunda iştirak etmisiniz. Tədbir sizdə hansı təəssüratları yaratdı və bu cür tədbirlərin Azərbaycanın beynəlxalq görüşlərinə təsirini necə qiymətləndirirsiniz?

– Əvvəlcə onu qeyd edim ki, Azərbaycanın tarixində indiyə qədər elə bir hal olmayıb ki, Azərbaycan Prezidenti hansısa fikir səsləndirsin və ABŞ Prezidenti həmin fikri, videonu və ya sözləri öz sosial şəbəkələrində paylaşsın.

Xatırlayıram, 90-cı illərdə və ondan sonrakı dövrdə biz Azərbaycanda daim informasiya blokadasının mövcudluğundan şikayətlənirdik. Hesab edirəm ki, Şuşada keçirilən üçüncü qlobal media forumundan sonra artıq rəsmi şəkildə deyə bilərik ki, bu informasiya blokadasına tamamilə son qoyulub. Çünki Azərbaycanın kommunikasiya səviyyəsi tamamilə başqa bir mərhələyə keçib.

Düşünürəm ki, Azərbaycan bu gün informasiya blokadasından çıxaraq, Prezident İlham Əliyevin atdığı addımların və həyata keçirdiyi kommunikasiya strategiyasının dünya miqyasında öyrənilən bir uğur nümunəsinə çevrildiyi bir mərhələyə çatıb.

Yəni bu gün, görürsünüz ki, Azərbaycan dünya mediasının manşetlərindən düşmür və bu, mənim üçün Azərbaycanın təsir imkanlarının təkcə regionda deyil, artıq qlobal miqyasda artmasının göstəricisidir.

– Almaniya ilə Azərbaycan münasibətlərində perspektivləri və əsas problemləri necə görürsünüz?

– Məncə, Almaniya ilə Azərbaycan münasibətlərində ən böyük problem ondadır ki, Almaniya səfiri və Almaniya hökumətində bizim regionla məşğul olan şəxslər oturub düşünməlidirlər ki, Almaniyanın xarici siyasətində nə səhv gedib ki, Almaniya Prezidentinin ilk rəsmi səfəri demək olar ki, pozulmaq həddinə gəlib çıxmışdı. Siz yaxşı bilirsiniz ki, Almaniya Prezidenti Ermənistan və Azərbaycana sülh prosesini dəstəkləmək məqsədilə səfər edərkən, İrəvanda olduğu vaxt onun “Instagram” səhifəsində “artsax” bayrağı peyda oldu (redaksiyanın qeydi: söhbət tanınmamış, qanunsuz “Dağlıq Qarabağ Respublikası” adlı qurumun bayrağından gedir).

Mənim alman dostlarımla müzakirəm oldu. Onlar bunun təsadüf, axmaqlıq və ya sadəcə bir səhv olduğunu sübut etməyə çalışırdılar. Mən isə dedim ki, yox, bu nə səhvdir, nə də axmaqlıq. Niyə belə olduğunu izah etdim, çünki Almaniya təşkilatları və fondları ilə şəxsi təcrübəm var və bu hadisənin təsadüfi yox, Almaniyanın siyasi sistemində – ən azı bizim regiona aid hissəsində – mövcud olan problemin əlaməti olduğunu düşünürəm.

Söhbət zamanı siz xatırlatdınız ki, biz Almaniya Bundestaqında iki tədbir keçirmişik. Sonuncu tədbirimizə Ermənistan səfiri, Azərbaycan səfiri, Almaniya parlamentinin xarici əlaqələr komitəsinin rəhbəri, digər alman deputatları, jurnalistlər və ekspertlər qatılmışdı. Mən şəxsən “Yaşıllar” partiyasının sədri dəvət etdim, amma o gəlmədi, əvəzində erməni əsilli bir təcrübəçini göndərdi. Mənim erməni xalqına qarşı heç bir qərəzim yoxdur – erməni dostlarım var və illərdir Almaniyada və Avropada həm erməniləri, həm də azərbaycanlıları dəvət etdiyimiz tədbirlər təşkil edirəm. Amma bu kimi hallar sistemli, mütəmadi xarakter alarsa, artıq elə təsir bağışlayır ki, sanki həmin siyasətçilər, təşkilatlar və institutlar bununla müəyyən mesaj verməyə çalışırlar.

Başqa bir nümunə də gətirim. Almaniyada “German Council on Foreign Relations” (DGAP) adlı bir institut var. Orada Ştefan Mayster adlı şəxs işləyir və o, qurumun rəhbər şəxslərindən biridir. Bir dəfə ona yaxınlaşıb dedim ki, Ermənistan və Azərbaycan, münasibətlərimiz və bu münasibətlərdə Almaniyanın rolu mövzusunda bir tədbiri sizinlə birgə təşkil etmək istəyirik. O isə cavab verdi ki, “biz sizinlə bunu edə bilmərik”. Yanımda çox hörmətli tərəfdaşım, “Candid Foundation”un nümayəndəsi də var idi. Yaxşı, edə bilməzlərsə, problem deyil.

Ancaq 5–6 ay sonra onlar Qarabağda erməni mədəni irsi ilə bağlı tədbir keçirdilər. İştirakçılar – bir neçə erməni, ikisi amerikalı erməni, üstəlik erməni kilsələri barədə kitab yazmış bir qadın. Bu, bütün normalara görə tamamilə təbliğat xarakterli bir tədbir idi. Hətta açıq məkanda keçirməyə də cəsarət etməyib, azərbaycanlıların və Almaniyadakı türk icmasının etirazından ehtiyat edərək bir otaqda kamera qarşısında, onlayn şəkildə təşkil etdilər.

Halbuki bu, Almaniya hökumətinə yaxın, çox nüfuzlu bir beyin mərkəzidir. Almaniya və Azərbaycan vətəndaşı olaraq, açığı, təəccüb içindəyəm. Almaniyada vergi ödəyirəm və məni təkcə Azərbaycanın sabitliyi və rifahı deyil, eyni zamanda Almaniyanın da inkişafı və rifahı maraqlandırır.

Almaniya vətəndaşı kimi mən başa düşə bilmirəm ki, bu tədbirin məqsədi nə idi. Əgər məqsəd Azərbaycana narazılıqları və ya erməniləri narahat edən məsələləri çatdırmaq idisə – istər Qarabağda yaşamış, istərsə də bu gün Ermənistanda yaşayan ermənilərdən söhbət getsin – o halda, ən azı, Azərbaycan tərəfi də dəvət olunmalı idi ki, bunu birbaşa eşitsin. Yoxsa siz hesab edirsiniz ki, Azərbaycanın mövcudluğunun belə sual altına alındığı bu cür hörmətsiz formatda verilən mesajlar həqiqətən də ünvanına çatacaq?

Niyə mən Almaniya ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlərdə problemin harada olduğunu vurğulayıram? Problem ondadır ki, Almaniyadakı bəzi institutlar hansı məqsəd və maraqlara xidmət etdiklərini anlamırlar.

Mən deyərdim ki, onlar erməni maraqlarına xidmət edirlər, amma əslində hətta erməni maraqlarına da xidmət etmirlər. Mən hesab edirəm ki, bu cür tədbirlər, haradasa kosmosda yaşayan, Ermənistanda yaşayan ermənilərin və ya gələcəkdə Azərbaycanda yaşamaq istəyən ermənilərin real problemlərini heç cür anlamayan, radikal düşüncəli erməni diasporunun müəyyən bir hissəsinin maraqlarına xidmət edə bilər. Bu, Almaniyanın Azərbaycan və regiondakı digər ölkələrlə düzgün və lazımi münasibətlər qurmasına kömək edəcək yol deyil.

Bunu necə həll etməli? Mən hesab edirəm ki, həm Almaniya, həm də Azərbaycan vətəndaşı kimi bu məsələni və bu problemi Berlində, Bakıda, İrəvanda və Avropanın digər paytaxtlarında müzakirə etmək üçün əlimdən gələni edəcəyəm. Çünki mən düşünürəm ki, bu məsələni və bu kimi məsələləri çox asanlıqla həll etmək olar.

– Azərbaycanda tez-tez Bundestaqın pro-erməni mövqe sərgilədiyi düşüncəsi mövcuddur. Siz bu fikirlə razısınızmı? Əgər razısınızsa, sizin fikrinizcə, bu yanaşmaya hansı amillər təsir edib və bu mövqeni dəyişmək üçün hansı addımlar atılır?

– Mən təkrar etmək istəyirəm ki, biz lobbiçi təşkilat deyilik. Mən hətta bilmirəm, Berlində, ümumiyyətlə, Almaniyada Azərbaycan lobbi təşkilatı varmı, yoxmu. Mən düşünmürəm ki, Almaniyanın hər hansı bir hissəsi və ya alman siyasi elitası şərtsiz olaraq Ermənistanın tərəfindədir.

Belə bir şey yoxdur. Müxtəlif siyasətçilər var, müxtəlif institutlar var. Mən A Hertie School ilə işləyirəm. Bu, Berlinin kiçik Harvardı kimidir. Bu universitetin beynəlxalq institutunun rəhbəri, məsələn, uzun illər Münhen Təhlükəsizlik Konfransına rəhbərlik etmiş cənab İşinger olub. Bu, Almaniyada çox nüfuzlu bir qurumdur. Biz onlarla artıq bir neçə ildir işləyirik. Nə Almaniyada, nə Avropada, nə də Azərbaycanda heç kim bu təşkilatın nüfuzunu şübhə altına almayıb. Onlar bizimlə birlikdə həm Ermənistan, həm Azərbaycan, həm Almaniya, həm də Avropa üçün çox düzgün və faydalı işlər görürlər. Məhz buna görə də bu işlər Avropa İttifaqı, Almaniya və digər qurumlar tərəfindən maliyyələşdirilir.

Biz həmçinin Almaniyanın aparıcı fondlarından biri olan Candid Foundation ilə də işləyirik. Bundestaqda tədbir keçirdiyimiz zaman iştirakçıları Bundestaq deputatları qəbul edirdi. Biz bu məsələlərə bir ölkənin, bir hökumətin, bir xalqın maraqları prizmasından deyil, Almaniya, Azərbaycan, Avropa İttifaqı və ümumilikdə bütün böyük bölgəmiz baxımından yanaşırıq. Yoxsa DGP – Alman Xarici Siyasət Şurası (German Council on Foreign Relations) kimi 4-5 erməni spikerini dəvət edib, Ermənistan–Azərbaycan münaqişəsini müzakirə etdikləri kimi deyil.

Yəni burada kim təbliğatla məşğuldur – məncə, bu, açıq görünür. Açığı, mən bunu uzun müddət demirdim. Siz bu barədə danışdığım ilk mediadan birisiniz, çünki mən izləyirdim, gözləyirdim, amma bir məqam gəlir ki, düşünürsən: yox, bəzi məsələləri artıq açıq şəkildə demək lazımdır. Mən bu mövzuları Berlində, Londonda, Parisdə də müzakirə etməyə davam edəcəyəm. Çünki bu yanaşma Heinrich-Böll-Foundation kimi, “Yaşıllar” partiyasına yaxın fondlarda da var. Onlar daim yalnız Azərbaycanın müxalifət nümayəndələrini dəvət edirlər. Mənim müxalifətə qarşı heç bir qərəzim yoxdur, amma bu, həmişə eyni adamlar və eyni narrativlər olur.

Mən bunun mənasını başa düşmürəm. Bir dəfə müxalifətdən kimisə dəvət etmək olar, bir dəfə hökumətdən kimisə, bir dəfə də neytral eksperti – amma bu baş vermir. Daim eyni xətt davam etdirilir.

Mən hesab edirəm ki, Almaniya hökumətindən maliyyələşən, müəyyən bir partiyaya yaxın olan fond hər halda Almaniyanın, alman vergiödəyicisinin maraqlarını düşünməlidir. Niyə alman vergiödəyiciləri Azərbaycanla Almaniya arasındakı münasibətlərin inkişafına kömək etmək əvəzinə, ona açıq şəkildə mane olan tədbirləri maliyyələşdirməlidir? Biz bu sualları öz tədbirlərimizdə və müzakirələrimizdə qaldırırıq.

Bunu kimisə incitmək və ya təhqir etmək üçün demirəm. Bunu tam səmimi qəlbdən, həm Almaniya, həm Azərbaycan vətəndaşı, həm də bu problemlərin olmamasında həyati marağı olan biri kimi deyirəm. Çünki bu problemlər olmamalıdır.

– Son illərdə təşkilatınız Azərbaycan–Ermənistan dialoqunun qurulması istiqamətində nələr edib və bu təşəbbüslərin real effektivliyini necə qiymətləndirirsiniz?

– Biz "A Hertie School", Berlinin özəl universiteti ilə birlikdə məhz iqtisadi dialoq mövzusunda Ermənistan və Azərbaycandan ekspertləri danışıqlar masasına dəvət edərək səkkiz dialoq təşkil etmişik.

Bu tədbirləri həm Berlində, həm Gürcüstanda müxtəlif mövzularda keçirmişik. Məsələn, nəqliyyat sahəsində çalışan ekspertləri dəvət etmişdik. Ağ Evdə baş verən tarixi hadisəni gördünüz – biz ondan əvvəl erməni və azərbaycanlı ekspertlərlə bu yolların – dəmiryolu, avtomobil yollarının – necə və harada tikiləcəyini müzakirə etmişdik. Və ya energetika məsələlərini: Azərbaycan və Ermənistan energetika sahəsində necə əməkdaşlıq edə bilər, sülh müqaviləsi imzalanarsa hansı sazişlər bağlanmalıdır? Gördüyünüz kimi, sülh müqaviləsinin paraflanmasına bir addım qalmışdı. Ümid edirəm ki, yaxın gələcəkdə bu müqavilə imzalanacaq.

Erməni və azərbaycanlı cəmiyyətləri, ekspert və siyasi dairələr arasında körpülər qurmaq istiqamətində ciddi iş aparılıb. Bunun effekti bir gündə görünməyəcək. Effekt ondan ibarətdir ki, bu ideyalar artıq müzakirə olunur, müəyyən tövsiyələr irəli sürülüb və bunlar bizim saytımızda və "A Hertie School" saytında yerləşdirilib.

Bu il daha bir neçə tədbir keçirəcəyik, ilin sonunda və ya gələn ilin əvvəlində isə Ermənistan və Azərbaycan hökumətlərinə gələcək planlar üzrə tövsiyələrimizi yeniləyəcəyik.

– Ermənistan Konstitusiyasında hələ də Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını ehtiva edən müddəalar qalmaqdadır. Sizin dəvət etdiyiniz erməni ekspertlərlə bu mövzu müzakirə olunurmu və onlar bu suallara necə reaksiya verirlər?

– Xeyr. Çünki bu məsələ ən yüksək səviyyədə – Azərbaycan Prezidenti və Ermənistan Baş naziri arasında müzakirə olunub, olunur və olunacaq. Bu məsələ Ermənistanda referendumda da səsə çıxarılacaq. Biz isə öz tərəfimizdən iqtisadi, nəqliyyat və energetika əməkdaşlığı ilə bağlı texniki məsələlərdə ortaq maraqlar tapmağa çalışırıq. Bu isə əməkdaşlıq üçün böyük potensiala malik sahədir. Biz diqqətimizi buna yönəldirik. Ermənistan Konstitusiyasına dəyişikliklər edilməsinə gəlincə – düşünürəm ki, bunlar da olacaq.

– Siz yaxınlarda “INDI” adlı yeni podkast layihəsinə başlamısınız. Bu barədə danışa bilərsinizmi?

– Bəli, düz buyurdunuz. Yaxınlarda “INDI” adlı yeni podkasta başladıq. Burada mən və Roman Orkodashvili aparıcıyıq. Artıq üç buraxılışımız olub – Gela Vasadze, Erkin Qədirli və Tofiq Zülfüqarovla regiondakı siyasi prosesləri müzakirə etmişik.

– Müsahibəyə görə çox sağ olun.

– Siz sağ olun!

Faiqə Məmmədova