Mübariz Əhmədoğlu: Vatikan Dağlıq Qarabağ məsələsində Ermənistanın mövqeyinin dəyişilməsində maraqlıdır
Müqəddəs taxt-tacın Dövlət Katibi Pol Riçard Qallaher 4 günlük səfərlə Ermənistanda oldu. Səfər anons olunmadı. Bu o deməkdir ki, P.R.Qallaherin səfəri Ermənistanın maraqlarına uyğun deyil. Ona görə yalnız səfər baş tutduqdan sonra məlumat yayıldı.
Ermənistanın maraqlarına cavab verən səfər olsaydı, səfərin günü bəlli olduğu gündən Ermənistan mətbuatı təbliğat aparardı. Qallaherin Ermənistana səfərinin rəsmi Yerevan üçün narahatlıq doğuran tərəfi onun Dağlıq Qarabağ mövzusunu aktivləşdirməsi ilə bağlıdır.
Bir neçə gün sonra “Dünya dini liderlərinin II Bakı Sammiti” keçirilir. Vatikanın yüksək çinli rəsmisi, çox böyük ehtimalla Qallaherin özü Bakıda keçiriləcək bu tədbirdə iştirak edəcək.
Vatikanın Ermənistanın 2 ümummilli probleminə yanaşması aydındır. “Erməni soyqırımı”nın tanınmasında Vatikan Ermənistana qismən dəstək verir. Qismən sözünü təsadüfən işlətmirik. İndiki Roma Papası Fransiski Argentinada erməni mühitində doğulub, boya-başa çatmış şəxsdir. Ona görə müəyyən qədər erməni faktorunu istisna etmirik. O, “erməni soyqırımı”nın tanınması istiqamətində addım atdı, bu zaman yunanların və Ponti assuriyalıların da “soyqırımını” bura əlavə etdi. Vatikan təkcə “erməni soyqırımı”nı deyil, 3 etnosun “soyqırımı”nı tanıdı. Bu ermənilərin xoşuna gələn məsələ deyil. Ermənilər yalnız özlərini fərqləndirmək istəyirlər və xüsusi olaraq qeyd edək ki, “erməni soyqırımı”nın tanınması prosedurundan az keçmiş Vatikan Türkiyə ilə münasibətlərdə “erməni soyqırımı”nı tanıyan qərarını dəyişdiyini nümayiş etdirdi.
Vatikan digər ümummilli erməni məsələsi olan Dağlıq Qarabağ məsələsində bu günədək Ermənistana heç bir dəstək etməyib. Müəyyən bir dövr passivlik, susqunluq dövrü olub. Sonradan Vatikan özünün diplomatiyası ilə Dağlıq Qarabağ məsələsində Ermənistanın yanında olmadığını nümayiş etdirib. Son illərdə isə Vatikanın Dağlıq Qarabağ tənzimlənməsində mövqeyi Azərbaycanın mövqeyinə yaxınlaşır. Başqa sözlə, beynəlxalq hüququ dəstəkləməyə yaxınlaşır. Heydər Əliyev Fondunun rolu şəksizdir.
Vatikan üçün Dağlıq Qarabağ məsələsinin digər hədsiz konseptual və strateji anlamı var. Vatikan üçün Yaxın Şərqdə xristianların qalması çox vacib məsələdir və Papa Fransiskin prezident V.Putinlə 6 dəfə görüşməsinin səbəbi yalnız budur. V.Putinin Yaxın Şərqdə xristianların müdafiəsi kimi başa düşülən uğurlu kampaniyası Papa Fransiski 6 dəfə V.Putinlə görüşməyə vadar edib. Cənubi Qafqazın sivilizasiyaların toxunma xətti olduğunu Vatikanda bilirlər. Sivilizasiyaların toxunma xəttini barışıq, dinlərin birgə yaşayış şəraitində inkişafı mühitinə çevirmək Vatikan üçün çox vacibdir. Cənubi Qafqazın dinlərin qarşıdurması xəttinə çevrilməsi Vatikanın Yaxın Şərqdəki planlarını da alt-üst edəcəkdir.
Azərbaycanın İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında (İƏT) mövqeyi çox güclüdür və İƏT mütəmadi surətdə Azərbaycanı dəstəkləyir. Belə olan halda Qallaher Bakıya səfəri ərəfəsində Ermənistana məhz Qarabağ məsələsini müzakirə etməkdən ötrü döndü. Çox böyük ehtimalla ermənilər Qallaherin dediklərini qəbul etməyiblər. Qallaher Ermənistandan əliboş qayıdıb. Bu halda Vatikan Azərbaycanla əlaqələri bir az da möhkəmlətdikdən sonra ola bilər daha aydın bir bəyanat versin.
İƏT üzvü olan Azərbaycan Dağlıq Qarabağ tənzimlənməsində Vatikanın mövqeyinə, vasitəçiliyinə müsbət münasibət bildirməklə, əslində çox ciddi geosiyasi addım atmış olacaq və bu addım Azərbaycan üçün yalnız uğur gətirə bilər. Çünki İƏT-də Azərbaycanın xristian dünyası, Avropa ilə əlaqələrinin mahiyyətini başa düşürlər. İƏT üzvləri də Azərbaycanın xristian dünyası, Vatikanla əlaqələrinin inkişafında maraqlıdır. Ona görə Qallaherin Ermənistana səfəri Dağlıq Qarabağ tənzimlənməsində nəticəsiz qalmayacaqdır.
Mübariz Əhmədoğlu,
Siyasi İnnovasiya və Texnologiyalar Mərkəzinin sədri, politoloq
